ماهیت تکنولوژی، سینما و هنر از نگاه شهید آوینی

از آنجا که مواجه شدم با اعتراضات گسترده(!) در خصوص طولانی بودن مصاحبه ی پیشین با ماهنامه سینما رسانه، خلاصه ی مطالب را جهت رفاه حال مخاطبان محترم منتشر می کنم:

1.    سرمنشأ تنازعات دقیقاً انقلاب اسلامی‌ است و تعریفی که امام‌خمینی از دین ارائه می‌کند. اگر تعریف سنتی که از دین وجود داشت، امام‌خمینی هم همان تعریف را داشت، چرا باید انقلاب می‌کرد؟ ... اگر دین در حد تعریفی خصوصی و شخصی و نه ‌چندان مؤثر در ساخت فضای اجتماعی و تمدنی است، نباید در دوره‌ی شاه هم مشکلی می‌داشتیم. منازعه از تعریفی است که امام از دین ارائه می‌کند. دین به‌عنوان مجموعه‌ای از انگاره‌هاست که مدعی‌ست همه‌چیز تو را از جمله اقتصاد، فرهنگ، هنر و ... می‌تواند بسازد. انقلاب اسلامی آغاز این منازعه است، به‌‌سبب ادعایی که دین و هویت اسلامی می‌کند. پس تو با تک‌تک اتفاقاتی که اطرافت هست مشکل داری. اول انقلاب، با ورزش مشکل داشتیم. مراجعه کنید به خاطرات مسئولان ورزشی‌مان. نمی‌دانستند باید لیگ داشته باشیم یا نه؟ ورزشگاه‌ها را بعضی‌ می‌گفتند که باید تعطیل کنید. اول انقلاب، درباره‌ی شئون مدرنیته‌ای که در کشور ما نهادینه شده است، نوعی سرگشتگی وجود داشت....اما همین سرگشتگی خیلی محترم است. معلوم است که بسیاری این منازعه را درک می‌کنند که با این شیوه‌ی قانون‌گذاری، شیوه‌ی محاکمه، شیوه‌ی ورزش، رادیو و تلویزیون و سینما مشکل داریم. حالا، بعضی‌ها ساده‌ترین روش را انتخاب می‌کنند. ساده‌ترین روش این است که به این چیزها فکر نکنیم، یعنی آن‌ها را حذف کنیم. بگوییم تلویزیون نداشته باشید، رادیو نداشته باشید، ورزش نداشته باشید، سینما نداشته باشید و... که اشتباه است و این اصلاً تمدن‌سازی نیست. این در یک تمدن، پس‌زدن خود از حق زیست است. این انتخاب، انفعالی‌ترین روشی است که شکل می‌گیرد.

ادامه مطلب...

شماره چهارصد و چهل و پنجم از دوره جدید سینمارسانه با پرونده‌ای درباره اندیشه‌های سینمایی شهید آوینی و مطالب مفصلی پیرامون برنامه‌های نوروزی صداوسیما و مراسم اسکار هشتاد و چهارم منتشر شد.

این شماره از ماهنامه سینمارسانه با پرداختن به آراء و نظرات متفکر شهید، سید مرتضی آوینی، به تبیین دیدگاه‌ها و مسیرهای ناتمام وی در باب نظریه‌پردازی هنر دینی پرداخته است. این پرونده شامل بحث‌هایی پیرامون ماهیت تکنولوژی و سینما، پرسش‌هایی از اندیشه‌های سینمایی شهید آوینی، سینمای سورئالیستی دینی؟! (سینمای اسلامی از منظر شهید آوینی)، بخش معرفی کتاب و یک مصاحبه تحلیلی با دکتر وحید رامین‌پور در باب فرهنگ، تمدن و سینما می‌باشد.

تاملی بر ابزار بودن سینما، مشهور فراگیر

سیری در اندیشه های شهید آوینی در باب تکنولوژی، سینما و هنر
گزارشگر: سینما در منظر شهید آوینی ظرفی است که هر مظروفی را نمی‌پذیرد. درواقع، آوینی معتقد به ماهیت تکنولوژی و اینکه ابزار تکنولوژی در حقیقت، حامل فرهنگ و تمدن غرب و مدرنیته است، می‌باشد. بنابراین اگر طبق آنچه آوینی می‌گوید سینما را ابزاری جهت‌دار و دارای ماهیت بدانیم، برخلاف تصور اکثریت فضای سینمایی ماست. این نگاه را شما چطور تحلیل می‌کنید؟

یامین‌‌پور: این حرف درباره‌ی شئون مدرنیته، حکمی کلی است. همچنین در فلسفه‌ی تاریخ، آنچه می‌گویند که تمدن از نظر زمانی و تأثیر و تأثرات، متأخر از فرهنگ و تفکر است، حکمی کلی است، یعنی اول، شأن حیات و تفکر به بلورهای فرهنگی تبدیل می‌شود و این بلور‌های فرهنگی متجسد و در شئون تمدن، مجسم می‌شوند. آن‌وقت رابطه‌ای تعاملی بین تمدن و فرهنگ اتفاق می‌افتد، یعنی فرهنگ، تمدن را می‌سازد و تمدن متأخر از فرهنگ است. سپس، این تمدن است که به فرهنگ قوام می‌دهد. 

«چرچیل» جمله‌ای معروف دارد که این انسان است که شهر را می‌سازد، سپس این شهر است که انسان را می‌سازد. منتها اجمالاً در ابتدا، آن شأن تمدنی از درون صندوقچه درنمی‌آید، یعنی وقتی به‌لحاظ سیاسی، یک‌دفعه، نگاهی مثل «پارلمانتاریزم»، اقتصاد سرمایه‌داری یا کاپیتالسیم متولد می‌شود، نبوغ فردی یک آدم نیست که خلاقیتی به خرج می‌دهد و روشی را برای مدیریت اقتصاد در جامعه پیدا می‌کند، بلکه این‌ها شئونی ا‌ست که به ‌مرور و در طی تاریخ، از سپهر و آسمان فرهنگ نازل می‌شود، یعنی اگر بگوییم سینما یا تکنولوژی نازل‌شده از فضای فرهنگی غرب است و بعد همان شاخص‌های فرهنگی را به ما می‌دهد، درباره‌ی اقتصاد و ساختارهای سیاسی و سیاست داخلی آن هم همین حرف را می‌زنیم. همچنین همین حرف را درباره‌ی امپریالیسم و شأن سیاست خارجی غرب هم می‌‌زنیم. سینما و تکنولوژی هم از این بحث خارج نیست. یعنی این بحث، حکم و قاعده‌ای کلی است؛ هم درباره‌ی ماهیت سینما و صنعت و تکنولوژی در خور فهم و اذعان است و هم درباره‌ی سایر شئون تمدنی.

ادامه مطلب...

فرجام «سهم خواهی سیاسی» کانون های قدرت و ثروت
جبهه متحد تا کی غرامت می پردازد؟

رقابت انتخاباتی پایان یافت. هیجان سیاسی در روزهای پایانی، برخی از جوانان وابسته به یک تشکیلات سیاسی را بر آن داشت تا آشکارا رقبای انتخاباتی خود را «خوارج»، «دزد» و «منحرف» بخواندند. فشار تبلیغات میلیاردی و برنامه ریزی های چندین ماهه گویا با نتایج نظرسنجی های روزهای پایانی دو چندان شده بود. به هر تقدیر بازی پایان گرفت. منتخبان مردم علی الاغلب چهره هایی موجه و مورد پسند دو طرف رقابت انتخاباتی اند؛ چهره هایی که از بدنه ی اجتماعی و سرمایه ی فرهنگی برخوردارند.  کرسی های تهران تقریبا به طور مساوی بین دو طیف شناخته شده از رقابت انتخاباتی، تقسیم شد و این به نوبه ی خود برای جبهه پایداری که نه از سازماندهی تشکیلاتی بهره مند بود و نه حتی از حداقل تبلیغات شهری برخوردار بود، پیروزی بیش از حدانتظاری دانسته می شود.
پیش بینی می شد که راه نیافتن برخی از چهره های سیاسی فاقد پایگاه اجتماعی که از آنها به «سهم سیاسی» برخی کانون های قدرت و ثروت تعبیر می شد، عصبانیت ها را آشکار کند. از آن مهمتر اینکه چهره های وابسته به کانون های قدرت و ثروت حتی در شهرستان ها هم موفق نشدند به مجلس راه یابند. در واقع این طیف کمتر شناخته شده که سابقه ی سیاسی روشنی هم ندارد، صرفا می توانست به قیمت حذف برخی از طیفهای اصولگرای دیگر در بدنه ی جبهه ی متحد جایی برای خود بیابد؛ که اینطور هم شد. البته از همان ابتدا برخی طیف های جبهه متحد از حجم تبلیغاتی این «سهم سیاسی» ناخشنود بودند و این اتفاق را مآلا به ضرر کل جبهه می دانستند؛ که این پیش بینی هم تحقق یافت.
اکنون در حالیکه منتخبان مردم درصدد هستند با پرهیز از جنجال رسانه ای، لطمه های گذشته را جبران کنند، رسانه های وابسته به همین کانون های قدرت و ثروت – که کم هم نیستند- بی محابا به هر سو لگدپراکنی می کنند و خود را پیروز مطلق انتخابات می خوانند! هرچند کمی بالاتر یا پایینتر از همین اخبار، سوگواری خبری آنها از راه نیافتن مدیرانشان به مجلس نیز پیداست.

ادامه مطلب...

جریان شناسی دیدگاه‌های شهید آوینی

یامین پور: زمانی که همه می‌گفتند مخالف هاشمی مخالف پیغمبر است، شهید آوینی علیه این دولت مقاله نوشت

میزگردی با عنوان «جریان‌شناسی دیدگاه های شهید آوینی» شب گذشته با حضور وحید یامین‌پور، پژوهشگر و مدرس دانشگاه؛ وحید جلیلی، منتقد و کارشناس فرهنگی و علی جعفری، دانشجوی دکترای رسانه در رادیو گفت‌وگو برگزار شد.

 یامین پور:

متن صحبت های وحید یامین پور

متن صحبت های وحید جلیلی 

سومین جلسه از سلسله جلسات جریان شناسی فکری-فرهنگی

(سیر مطالعاتی شهید آوینی) 

شنبه 2 اردیبهشت ساعت 18 منطقه 14 (دارالمومنین)
مسجد جامع ابوذر

omghedid.blogfa.com

این جمله ی کلیدی ابوالقاسم طالبی کارگردان شاهکار «قلاده های طلا» ست. این جمله مهم است چون دقیقا مقابل مواضع اشخاص و رسانه هایی قرار می گیرد که بطور سنتی حامی او و فیلمهایش هستند.

طالبی در مصاحبه با یک خبرگزاری ادامه داده: «البته من نمی‌خواهم بگویم حرف های آقایان سلحشور، مظفری، تارخ و خانم‌ها پطروسیان و صالحی وجود ندارد و دروغ می گویند. ولی این‌ها همه قصه نیست. شما از قصه‌ای تعریف می‌کنید، از موجودیتی حرف می‌زنید که این موجودیت درحال حاضر همه فرهنگ ما است. یعنی همین هنرمندان در سینما و تلویزیون مدافع انقلاب‌مان هستند. از کجا هنرمند بیاوریم؟ برویم واردات کنیم و از چین بیاوریم. برویم از چین بازیگر بیاوریم؟»

این دیدگاه برای من بسیار ارزشمند و مهم است. طالبی اینبار سینما را از زاویه ی مدیریت فرهنگی نظام دیده است. زاویه ای که دوستان دیگری مثل فرج الله سلحشور کمتر به آن توجه دارند. شبیه این اتفاق هنگامی رخ می دهد که علیرغم داد و بیداد بسیاری از دلسوزان نظام درباره وضعیت اعتقادی جوانان یا مسائل فرهنگی دانشگاه ها، رهبری در اظهارنظرهایی محکم و شفاف تاکید می کنند که جوانان ما امروز بهتر از جوانان دهه شصت هستند. این موضع تبلیغاتی نیست. یک واقعیت است. این درست است که ما دقیقا با وجود فساد در سینما یا در تلویزیون ولی همچنان دینی ترین و پاک ترین سینما و تلویزیون دنیا را داریم.

انتقاد حق همه بویژه دغدغه مندان است ولی نباید سیاه نمایی به حدی برسد که اصل ماجرا وارونه شود. انقلاب در همه ی عرصه ها پیش رفته است. ابعاد فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، امروز قابل قیاس با دهه شصت یا هفتاد نیست. مثلا چگونه می توان تلویزیون امروز را با صد شبکه داخلی و بین المللی با تلویزیون دهه ی شصت یا اوایل هفتاد با فقط دوشبکه که روزی 5 ساعت برنامه دارند، مقایسه کرد؟!

ایران امروز صادر کننده فرهنگ و اعتقاد به دنیاست. کافیست اثرگذاری سریال ها و فیلمهای ایرانی را در کشورهای اسلامی رصد کنید؛ مثلا توفیق شبکه تلویزیونی I film در جذب مخاطبان بسیار در دنیا؛ یا تهاجم شبکه های العالم و پرس تی وی را در عالم عرب و انگلیسی زبان؛ این توفیق بزرگی است که نباید ذیل انبوه تف و لعنت ها مدفون شود. تاکید می کنم که انتقاد حق ماست و خود من هم بسیار از سینما و تلویزیون انتقاد کرده ام و خواهم کرد بویژه اینکه انتقاد بیش از همه از کسانی شنیدنی تر است که از موضع انقلاب اسلامی سینما و رسانه را نقد می کنند.

البته حق این است که سینمای ایران سرعت مناسبی در پاک سازی و اسلامی سازی خود نداشته و ندارد. همانگونه که سرعت تلویزیون ما هم آنچنان نیست که دغدغه مندان حوزه فرهنگ و رسانه را راضی کند. ولی به این فکر کنید که عدم توجه به واقعیت پیشرفت جمهوری اسلامی ایران در ابعاد فرهنگی و هنری، بهانه ای خواهد بود برای دگراندیشانی که منتظرند از هرچیزی چماقی بسازند برای کوفتن بر سر انقلاب و تکرار این جمله که «خودتان هم می گویید که بعد از گذشت سی و چند سال، فساد کشورتان را گرفته است!»

ضمن اینکه چرا باید دعوای منتقدین با سینما و رسانه را به سطح روابط فاسد چند بازیگر و سینماگر یا فیلم ساز دیگر تقلیل داد؟! دعوای اصلی دعوای گفتمانی با سینماست. مطالبه ی پیام انقلاب از سینما و رسانه درگیری و منازعه ی اصلی است. مثلا به این فکر کنید که شهید آوینی یه عنوان جدی ترین آغاز کننده نقد سینمای ایران، هیچ مقاله یا یاددشتی درباره ی فساد در روابط فردی در سینما ندارد. آوینی ماهیت سینما و رسانه را مورد پرسش قرار می دهد و این آن اتفاقی است که جبهه ی فکری و فرهنگی انقلاب این روزها آنرا در بلوای فساد اخلاقی در روابط بازیگران و فیلمسازان گم کرده اند.