تصویر یا تصوری که ما از مفهوم «بدن» داریم و میزان اهمیتی که به آن می‌دهیم ناشی از گفتمان‌ها یا ایدئولوژی‌های غالبی است که جایگاه بدن را مشخص می‌کنند. مذمت بدن آنچنان که در برخی ادیان با رهبانیت پیشگی بدان دعوت می‌شود یا ستایش بیش از حد بدن و ارضای امیال معطوف به بدن آن چنان که در برخی مکاتب پسامدرن وجود دارد و یا انگاره دوآلیستی دکارتی ذهن / بدن که محوریت را به ذهن انسان می‌دهد، هرکدام بدن را به نحوی به محاق می‌برند یا در مرکزیت تام قرار می‌دهند. اما در دوره جدید، پرسش‌هایی جدی نسبت به جایگاه بدن و اهمیت آن طرح شده تا جایی که برخی جامعه جدید را جامعه‌ای جسمانی خطاب کرده‌اند و رشته جدیدالتأسیسی به نام جامعه‌شناسی بدن نیز درباره این پرسش‌ها تأمل می‌کند.

 بدن برای ما مهم است چراکه بیش از هرچیزی تصورمان نسبت به خویشتن را مدیون آن چیزی هستیم که در آینه تماشا می‌کنیم. درست است که چشم و همچشمی‌ها و تلقی و قضاوت دیگران درباره بدن ما می‌تواند نقش عمده‌ای در رفتارهایی که ما نسبت به بدن‌مان روا می‌داریم ایفا کند، ولی نمی‌توان انکار کرد که تلقی انسان‌ نسبت به خودشان بیشترین سهم را در این زمینه دارد. سانسور گاه کاملاً آشکار اعمال می‌‌شود و گاه کاملآ پنهان عمل می‌کند. پنهان‌ترین سانسور وقتی است که دچار خودسانسوری می‌شویم. بسیاری از رفتارهایی که نسبت به بدن روا می‌داریم نیز درواقع نوعی خودسانسوری است. در رژیم لاغری حجمی از بدن که می‌تواند به صورتی طبیعی وجود داشته باشد بدون دلیل عقلانی و به بی رحمانه‌ترین شکل حذف می‌شود 

ادامه مطلب...

نقد و تحلیلی بر فیلم سینمایی دهلیز، ساخته بهروز شعیبی

شیوا کفش های آهنی به پا کرده است تا به جنگ مشکلات برود. همین مضمون کافی است تا فیلم «دهلیز» اولین فیلم بلند داستانی بهروز شعیبی فیلمی درخور تبیین و تحلیل از منظر حوزه زنان و خانواده باشد. در جو غالب و انحصاری سینمای روشنفکری، عادت کرده ایم که شاهد زنانی باشیم که یا در نقش معشوق به کار عشوه گری مشغول اند و یا در نقش مظلوم در حال له شدن زیر انگاره های مردسالارانه جامعه. نیازی به مثال نیست. در ذهن خود چند فیلم جدی سینمایی و زنان آن را تصور کنید تا این کلیشه های زنانه را به یاد آورید، اما در فیلم دهلیز، «هانیه توسلی» در نقش «شیوا»، مادری است جوان که در غیاب شوهری که پنج سال است در زندان به سر می برد، سرپرستی خانواده را بر عهده گرفته است.

به واقع «زن»، کانون خانواده است. غیاب زن، خانواده را در معرض از هم گسیختگی قرار می دهد. جایی دیده بودم که پدر از دست داده را یتیم گویند و مادر از دست داده را لطیم(به معنای کسی که لطمه خورده است). زن چه در جایگاه همسر و چه در جایگاه مادر، حتی اگر از منظر اقتصادی و معیشتی سرپرست خانواده محسوب نشود، سرپرست عاطفی خانواده و منشأ پیوند و پایداری مفهومی به نام خانواده است؛ چراکه بنای خلقت عالم بر محبت است و باید بنای همبستگی جامعه و سلول های جامعه یعنی خانواده را نیز بافته ای از تاروپود محبت ادراک کرد. برخلاف نظر همه تئوری پردازان غربی این ماده، اقتصاد و منفعت نیست که شالوده و زیربناست، بلکه عشق و محبت است که به زندگی انسانی معنا می دهد و زیربنای حیات اجتماعی را مستحکم می کند.
شیوا کار می کند تا هزینه زندگی را تأمین نماید. شیوا وظایف مادری اش را به نحو احسن انجام می دهد و پنج سال است که نه تنها بر غیاب شوهرش صبر می کند، بلکه وفادارانه به هر دری می زند تا رضایت شاکیان شوهرش را گرفته و او را از زندان برهاند.

او مدام به مغازه داماد خانواده ای می رود که فرزندشان در جریان یک نزاع به صورتی ناخواسته و غیرعمد توسط شوهرش کشته شده و به همین دلیل به زندان افتاده است. شوهر، مردی است آبرومند که قبلاً معلم بوده و در زندان نیز از رفتار او رضایت دارند. داستان گرچه حول محور قصاص و تعلیق ناشی از اجرا یا عدم اجرای آن به پیش می رود، اما تمام بار فیلم بر دوش شیواست. کودکِ داستان و شیطنت های او نیز بخش عمده ای از فیلم را شکل می دهد و در جای خود برای چنین بازی گرفتنی از کودک باید کارگردان را ستایش کرد. نحوه نمایش رابطه کودک و پدری که در زندان است، از ابتدای ملاقات آنها که با سردی و غریبی کودک همراه است تا انتها که به گرمی می رسد و اوج نیاز کودک به پدر را نشان می دهد، نیز خوب از کار درآمده و می توان آن را در راستای تنبه جامعه به اهمیت خانواده ارزیابی کرد.

ادامه مطلب...

"اگر روزی فاش شود که مسیح هیچ نسبتی با حقیقت نداشته است من باز مسیح را انتخاب خواهم کرد." این جمله ای است که به نقل از داستایوفسکی از زبان نقش اول قصه فیلم " گهواره ای برای مادر " بیان می شود. از همان ابتدای فیلم معلوم است که پناه بر خدا  رضایی، کارگردان اثر، قصد داشته است فیلمی دینی و معنوی بسازد. فیلمی که در عین نمایش فضاهای سنتی ایرانی سعی دارد زبانی جهانی داشته باشد. مضمون طلبه ای که بر دوراهی نگهداری از مادر سالمند خویش یا رفتن به خارج از کشور جهت ادامه تحصیل و تبلیغ مذهبی دچار تعلیق است یادآور فیلم طلاومس است. اگرچه شبیه بودن به فیلمی دیگر از حیث مضمون بالذات مذموم نیست و فیلم های زیادی را در تاریخ سینمای جهان و حتی سینمای ایران می توان یافت که مضامین مشترکی داشته اند و اصلاً همین تشابه هاست که ژانر را می سازد و گروهی از فیلم ها را در کنار هم در یک ژانر قرار می دهد. اما فیلم های یک ژانر اگرچه ممکن است در عناصر شخصیتی یا فضا شباهت داشته باشند ولی به لحاظ پیرنگ با هم تفاوت دارند و این نکته را در مقایسه  فیلم گهواره ای برای مادر با  فیلم طلا و مس نمی بینیم. در هر دو فیلم شاهد طلبه ای هستیم که کوشاست و سعی دارد موازین شرعی و اخلاقی را رعایت کند. طلبه مشکلاتی دارد و در سر یک دوراهی اخلاقی سخت قرار می گیرد و دست آخر راه درست را انتخاب می کند. حتی این فیلم در وارد کردن شخصیت متضاد با قهرمان که با او کنتراست ایجاد می کند به طلا و مس شبیه است. به یاد بیاورید دختر پرستار بدحجابی که در طلا و مس به خانه روحانی جوان آمده بود و دختر بدحجابی که در کوپه قطار با دختر طلبه روبرو می شود.

ادامه مطلب...