ضرغامی و مهار ماهواره
1. تردیدی نیست که مهم‌ترین چالش سید عزت‌الله ضرغامی از آغاز مدیریت عالی‌اش بر سازمان صدا و سیما، گسترش برنامه ریزی شده شبکه‌های ماهواره ای فارسی زبان بود. برنامه ریزی پر زحمت سیمای جمهوری اسلامی برای پخش پیاپی سریال های تلویزیونی و فیلم های سینمایی در ساعات پر مخاطب با هدف جلب و جذب مخاطبان مشترک با شبکه های ماهواره ای، نخستین اقدام صدا و سیما در مواجهه با این چالش به‌شمار می رود.اقدامی که در ماه های پرالتهاب پس از انتخابات ریاست جمهوری 88، برای رسانه ملی توفیقی نسبی به‌حساب می آید.
به‌طور مثال دقیقاً زمانی که شبکه های آن‌ور آبی در ساعات اولیه‎ی شب بمباران رسانه ای خود را آغاز می کردند، مخاطبان عموماً ترجیح می دادند نظاره گر مجموعه جذاب "دلنوازان" باشند؛ مجموعه ای که به گواه نظرسنجی ها نزدیک به 90 درصد مخاطب داشت! این توفیق در تابستان 89 با پخش پیاپی سه سریال "تاوان"، "زیر هشت" و "فاصله ها" تکرار شد و طبق بررسی ها، شبکه "من و تو" یعنی رقیب نوظهور تلویزیون را پشت سر گذاشت. هر چند در مورد محتوا و پیام برخی از این سریال ها حرف و حدیث زیاد است اما نقد محتوا، اصل توفیق رسانه ملی را در انتقال مخاطبان ماهواره به شبکه های ملی تغییر نمی دهد.
2. روند شتابان تأسیس شبکه های فارسی زبان ماهواره ای در سال های اخیر با هدف گذاری دقیقی از دو جبهه‎ی "دشمنان انقلاب" و "کاسب کاران رسانه ای" ادامه دارد. اما نکته قابل توجه، تمرکز رقیبان تلویزیون ایران بر خانواده و تلاش بر گسترش ابعاد تفریحی و سرگرمی شبکه های تلویزیونی خود است.
صرف نظر از شبکه های سیاسی، در حال حاضر بیش از 10 شبکه ماهواره ای به‌طور شبانه روزی برای مخاطبان فارسی زبان، فیلم و سریال و برنامه های خانوادگی و فرهنگی ارائه می کنند. هر چند مخاطبان ایرانی نشان داده اند که در شرایط برابر، ترجیح می دهند که برنامه ها و شبکه های ایرانی را تماشا کنند، اما تنوع و جذابیت این شبکه ها چالشی جدی برای شبکه های ایرانی در جذب مخاطبان بود.
در واقع این تنوع، مخاطبان را برای به‌دست گرفتن کنترل ماهواره و چرخاندن شبکه هایی که می تواند دقیقه‌ها یا ساعت‌هایی را پر کند، وسوسه می کرد. این مسأله دیگر با پخش سریال در ساعات پربیننده شب، قابل مدیریت و جبران نبود؛ بنابراین ضرغامی باید به نحوی برای تعدد و تنوع شبکه های ماهواره ای هم چاره ای بیاندیشد.
3. کمتر کسی پیش از این تصور می کرد که دستگاه های کوچک مبدّل دیجیتال (ستاپ باکس) بتواند به‎عنوان راهبردی موفق در محدود کردن مخاطبان ماهواره عمل کند. ابتدا تصویر شفاف و با کیفیت شبکه های تلویزیونی به کمک این دستگاه کوچک و نجات ایرانیان از معضل همیشگی آنتن های کم فایده ی آنالوگ، تا اندازه ای انگیزه لازم برای خرید و نصب آن را فراهم کرد؛ اما با راه اندازی پخش هم‎زمان "آی فیلم" به زبان فارسی برای کسانی که دستگاه دیجیتال دارند، تلویزیون جمهوری اسلامی وارد مرحله ی جدیدی شد.
مخاطبان به سرعت اشتیاق خود را در تماشای سریال های چند سال پیش تلویزیون نشان دادند. دیگر حتی در مکان‌های عمومی هم ترجیح داده شد به‌جای تنظیم همیشگی تلویزیون های بزرگ‏شان بر روی کانال 3، سریال هایی مانند "زیر آسمان شهر"، "بدون شرح"، "پاورچین"، "مردان آنجلس"، "امام علی علیه السلام"، "نرگس" و... تماشا شود. تا آنجا که بر اساس شنیده ها، خرید و فروش این دستگاه ها با نام دستگاه "آی فیلم"(!) در بازار وسایل الکترونیک، رونق گرفته است (بررسی توفیق و تأثیر شبکه آی فیلم در جهان اسلام به‌خصوص کشورهای عربی مجال دیگری می طلبد).
4. اکنون آنان که از مبدّل دیجیتال استفاده می کنند، درکنار شبکه های آی فیلم، شبکه های 24 ساعته‌ی نمایش، بازار، مستند، شما، جام جم و شبکه های بین المللی العالم و پرس را هم در دسترس دارند. تب تلویزیون های ال ای دی که مبدّل دیجیتال را در خود دارند نیز به کمک این راهبرد سازمان صدا و سیما آمده است.
منازعه‌ی تلویزیون ایران با شبکه های ماهواره ای به این سادگی به نفع رسانه‎ی ملی پایان نمی یابد؛ اما باید اذعان کرد سیاست ضرغامی در جانشین کردن ماهواره با مبدل‎های دیجیتال، تا اندازه‎ی زیادی توانسته پاسخی به وسوسه‎ی مخاطبان تنوع طلب، تعدد طلب و کنترل به‌دست تلویزیون باشد.
رئیس عالی سازمان صدا و سیما البته در مصاحبه های اخیرش از تصمیم به راه اندازی چندین شبکه‎ی دیگر سخن گفته است. وعده ای که انگیزه‌ی بیشتری برای خرید و نصب دستگاه های دیجیتال ایجاد می کند.
5. به‌خاطر دارم که در سال های پیش، ضعف های درشت رسانه‌ی ملی در تأمین محتوای شبکه های توسعه یافته‌ی شش گانه، موجب شده بود که نظر مقام‌های عالی نسبت به توسعه بیش از پیش شبکه های تلویزیونی منفی باشد.
به عبارت دیگر، صدا و سیما موظف شده بود کمبود ها و ضعف های محتوایی ناشی از توسعه‎ی کمّی شبکه های تلویزیونی را در سال‎های پیش جبران کند. اما اکنون، ضرغامی توانسته است در قالب یک مرجع تصمیم گیری عالی به نام "قرارگاه ماهواره" -آن‎گونه که روزنامه ها خبر داده اند- این تصمیم عالی را تغییر دهد و راه را برای توسعه جهشی شبکه های تلویزیونی هموار کند.
هر چند، همیشه این نگرانی جدی وجود داشته است که مبادا عجله در توسعه‎ی کمّی شبکه های تلویزیونی، غفلت مضاعفی را در تولید پیام و محتوای شایسته و مناسب ایجاد کند و رسانه ی ملی را هم در پیام هم‎قطار شبکه های ماهواره ای کند.
صرف‌نظر از این دغدغه، به نظر می رسد تبلیغ مبدّل‌های دیجیتال راهبردی صحیح و موثر در منازعه‎ی سنگین رسانه ای با ماهواره باشد؛ هرچند موثرترین تبلیغ همانا کیفیت و تنوع برنامه ها و شبکه های قابل دسترس از طریق دیجیتال است.