حضرت امام راحل(ره) از معدود شخصیت های معاصر است که بسیاری از ابعاد انسانی در او رشد کرده و از وی انسانی جامع الاطراف و چند بعدی ساخته بود. در عرصه علمی، هم فقیهی کار کشته بود و هم فیلسوفی دقیق و هم معلم اخلاقی پاک طینت و هم عارفی واصل و در سیاست تیزبین و کیس بود. یکی از ابعاد شخصیتی امام(ره)، زندگی فردی و خانوادگی ایشان است. سیره حضرت امام در مواجهه با همسر و فرزندان شان، جلوه های زیبایی از یک زندگی معنوی و روحانی را نمایان می کند. بخشی از این روابط عاطفی و مهرورزانه در نامه های حضرت امام به خانواده شان در دوران تبعید قابل مشاهده است که نکات آموزنده ای در آنها نهفته است. در نامه های امام احترام به بزرگ تر، محبت به همسر، توجه به فرزندان، مهربانی، دغدغه خانواده، همزمان با مبارزه در اجتماع و حضور در کرسی درس دیده می شود. به عنوان نمونه، ایشان در نامه های شان مرتب از احوال آیت الله پسندیده برادر بزرگ شان سوال می کنند و بر احترام و رسیدگی فرزندانش به ایشان تأکید دارند. توصیه به بزرگداشت مقام مادر نیز در نامه های امام موج می زند. در این بین، رابطه عاطفی میان حضرت امام و مرحوم سیداحمد (رحمت الله علیهما) نیز جالب توجه است. امام همواره از وی با عنوان احمد عزیزم یاد می کند و در اکثر نامه ها، توصیه هایی اخلاقی و درسی پدرانه به ایشان می فرمایند. از آن سو، سیداحمد آقا نیز با کمال احترام با پدر سخن می گوید و جایگاه رفیع پدر را که نقش استادی نیز در زندگی وی دارد، به خوبی حفظ می کند.
از باب نمونه یک نامه رد و بدل شده میان حضرت امام(ره) و سیداحمد که حاوی مطالب و نکات قابل توجه است، بیان می شود. این نامه پاسخ حضرت امام به فرزند بزرگوارش هنگام ولادت فرزندش «حسن» به نگارش در آمده است.
«پسر عزیزم ان شاءالله تعالی با سلامت و سعادت به سر برید. ماها بحمدالله تعالی سلامت و از آمدن خانم خوشحال، امید است روزی هم همه با هم باشیم از سلامت خودتان مطلعم نمایید ان شاءالله حالا درس خارج رفته اید، درس ها را بروید و هر کدام به فهم شما نزدیک است انتخاب نمایید راجع به اسم بچه من نمی دانم شما چه وسواسی دارید یک اسم اختیار کنید البته اسما دور از اذهان نباشد. حسن بسیار خوب است اگر مایل باشید در هر صورت اسم را بگذارید و هر نحو شما و اهل منزل انتخاب کنید ما هم قبول داریم. خدمت ایشان هم سلام برسان. نور چشمم را می بوسم.
والسلام - پدرت 22 آذر 51» (همان 473)
در این مکتوبات چند مطلب قابل توجه است:
اول) دقت امام در نام گذاری فرزند به خوبی آشکار است. حضرت امام تأکید دارند در نام گذاری فرزند تا آنجا که ممکن است اسمی انتخاب نشود که دور از ذهن باشد و یا در اطرافیان توهم ایجاد کند، چرا که نام هر کس نشان از هویت او دارد و چه بسا کودکانی که به خاطر انتخاب نامناسب اسم توسط والدین در جوانی و بزرگسالی سرخورده و ناراحت می شوند.
دوم) امام به گونه ای توصیه می کند که به هیچ وجه بوی تحکم و اصرار از آن به مشام نمی رسد و پسر و عروس خود را در انتخاب نام فرزند آزاد می گذارد.
سوم) امام تأکید می کند گرچه باید نام مناسب برای فرزند برگزید، اما در این امر وسواس زیاد هم نباید به خرج داد و نام گذاری فرزند را به خاطر انتخاب نام مناسب به تعویق انداخت. چه بسا کسانی که با افراد بسیاری مشورت می کنند و با شنیدن نظرات مختلف در آخر باز هم از نامی که انتخاب می کنند، راضی نیستند!